Kambódía

Landafræði

Náttúran í Kambódíu einkennist af stórri miðsléttu sem er um þrjá fjórðu af flatarmáli landsins. Um sléttuna eru fjallgarðar og hálendi. Landið hefur strönd í suðvestri. Mekong áin, sem er ein stærsta í heimi, rennur um allt landið frá norðri til suðurs. Vestan við ána liggur stærsta vatn Suðaustur-Asíu, Tônlê Sab. Á regntímanum eru stórir hlutar miðsléttunnar á flæði. Tæplega 40 prósent af flatarmáli landsins eru þakin skógi og regnskógi. Landið hefur suðrænt monsún loftslag, með regntíma frá maí til október, og þurrt veður frá nóvember til apríl.

Kambódía glímir við ýmis umhverfisvandamál. Á landsbyggðinni er aðgengi að hreinu drykkjarvatni lélegt og í borgum er grunnvatnið mengað vegna skorts á meðhöndlun iðnaðarúrgangs, sorps og skólps.

Landið glímir einnig við mikla eyðingu skóga. Frá 1969 hefur upprunalegur regnskógur landsins minnkað um yfir 70 prósent. Þetta, auk jarðsprengna sem skildu eftir stríðið, hefur leitt til þess að dýr eru í útrýmingarhættu. Fiskstofninn í Tônlê Sab minnkar mikið vegna ofveiði.

Saga

Frá 8. öld til um 1500 var Kambódía miðpunktur hins áhrifamikla Angkor heimsveldi. Ríkið var eitt það öflugasta í Suðaustur-Asíu en fór að hnigna frá 13. öld. Svæðið var á tímabili stjórnað af Tælandi og Víetnam áður en landið varð frönsk nýlenda árið 1863. Í síðari heimsstyrjöldinni var Kambódía hernumin af Japan, áður en Frakkland tók við aftur. Eftir stríðið jókst krafan um sjálfstæði og árið 1953 varð landið sjálfstætt.

Frá 1960 studdi Kambódía kommúnista Norður-Víetnam í baráttu sinni gegn Bandaríkjunum og Suður-Víetnam sem eru hliðholl Bandaríkjunum. Árið 1970 skipulögðu Bandaríkin og Suður-Víetnam valdarán í Kambódíu til að koma í veg fyrir að landið yrði kommúnískara. Valdaránið hóf fimm ára borgarastyrjöld. Árið 1975 tók kommúnistahreyfing Rauðu khmeranna völdin í landinu undir forystu Pol Pots. Í grimmilegri stjórn Rauðu khmeranna voru yfir 600.000 manns teknir af lífi og um 1,7 milljónir dóu úr hungri og sjúkdómum. Árið 1979 steyptu hersveitir Víetnam Rauðu khmerana. Rauðu khmerarnir héldu áfram hrottalegu skæruhernaði gegn stjórnvöldum sem styðja Víetnam til ársins 1999. Árið 1993 samþykkti landið lýðræðislega stjórnarskrá.

Samfélag og pólitík

Kambódía er konungsríki, með þingbundnu fjölflokkakerfi. Þjóðhöfðingi er konungur, sem hefur mikil áhrif og mikil völd. Framkvæmdavaldið er hjá forsætisráðherra, sem jafnframt er oddviti ríkisstjórnarinnar. Kosningar eru haldnar reglulega, en lýðræði hefur mikla galla. Síðan 1993 hefur Kambódíski þjóðarflokkurinn (CCP), undir forystu Hun Sen forsætisráðherra, verið í ríkisstjórn. Frá kosningunum 2013, þegar CPP féll verulega, hefur Hun Sen orðið sífellt auðvaldsmeiri. Fyrir kosningarnar 2018 hafði ríkisstjórnin leyst upp nánast alla pólitíska stjórnarandstöðu.

Kambódía á við mikil félagsleg vandamál að etja. Arfleifð hinna grimmu Rauðu Khmeranna hefur skilið eftir sig djúp spor í öllum hlutum samfélagsins. Innan við 30 prósent íbúanna hafa aðgang að hreinu drykkjarvatni og um eitt af hverjum þremur börnum þjáist af vaxtarskerðingu vegna vannæringar. Margir þjást einnig af áfallastreitu vegna stríðsins.

Kambódía er eitt af þeim löndum í heiminum sem er með hlutfallslega mesta hlutfall fatlaðs fólks. Þrátt fyrir mikla annmarka hefur hið opinbera heilbrigðiskerfi batnað en borgararnir þurfa sjálfir að borga fyrir aðstoðina. Heil kynslóð ólst upp ólæs undir Rauðu khmerunum og í dag er mikill skortur á skólum og kennurum. Landið skortir menntaða borgara.

Efnahagur og viðskipti

Kambódía hefur notið mikils hagvaxtar síðan 1998, fyrir utan stutta niðursveiflu í alþjóðlegu fjármálakreppunni árið 2008. Margir borgarar hafa verið fluttir út úr sárri fátækt, en ójöfnuður milli ríkra og fátækra fer vaxandi. Þrátt fyrir hagvöxt er Kambódía enn eitt af fátækustu löndum Asíu. Spilling er útbreitt vandamál og landið er talið það spilltasta í Austur- og Suðaustur-Asíu (á eftir Norður-Kóreu).

Hagkerfið hefur alltaf byggst á landbúnaði en Kambódíumenn glíma við viðkvæm áveitukerfi og lélega nýtingu lands. Tæplega helmingur þjóðarinnar starfar við landbúnað og er framleiðslan aðallega til eigin neyslu. Textíliðnaðurinn hefur vaxið mikið síðan um miðjan tíunda áratuginn og er í dag mikilvægasta útflutningsvara landsins.

Einnig er búist við að uppgötvun olíu í Taílandsflóa og mikið magn af jarðgasi í norðurhluta landsins muni stuðla að hagvexti. Ferðaþjónusta er önnur mikilvægasta atvinnugreinin og búist er við að hún muni vaxa töluvert í framtíðinni. Þrátt fyrir að landið hafi búið við hagvöxt er hagkerfið algjörlega háð aðstoð frá Asíuþróunarbankanum, Kína, Japan og Bandaríkjunum.