Albanía

Landafræði

Albanía er lítið land, með miklu skóglendi og fjallasvæðum. Hæsta fjall landsins er Korab, í 2764 metra hæð yfir sjávarmáli. Um þriðjungur landsins er þakinn skógum, aðallega laufskógum. Albanía hefur langa strandlengju og frjósama strandsléttu meðfram Adríahafi.

Loftslagið er tvískipt; Vesturhlutinn einkennist af Miðjarðarhafsloftslagi, með heitum og þurrum sumrum og mildum og rökum vetrum, en í austurhluta fjallasvæðanna er það ríkt af úrkomu og köldum vetrum. Í norðausturhluta Albaníu getur hitastigið farið niður í mínus 20 gráður yfir vetrarmánuðina.

Stærstu umhverfisáskoranir landsins tengjast mengun frá iðnaði, vegna þess að iðnaður fyrrum Sovétríkjanna hefur ekki verið nútímavæddur. Að auki hefur hratt flæði til borga leitt til umhverfismengunar. Landið skortir einnig fjárveitingar til úrbóta.

Saga

Albanir eru komnir af Illyríumönnum, sem á fornöld bjuggu á því svæði sem nú er Albanía. Frá 168 f.Kr. til 395 f.Kr. var landið rómverskt skattland. Síðan fylgdu nokkrar aldir innrása, hernáms og staðbundinnar valdabaráttu. Ottómanveldið sigraði Albaníu á 1400.

Eftir ósigur Ottómana í Balkanstríðinu árið 1912 lýstu albanskir leiðtogar 28. nóvember Albaníu sjálfstætt ríki. Landið stofnaði bráðabirgðastjórn og ríkið hlaut alþjóðlega viðurkenningu árið 1913. Þegar stórveldin í Evrópu voru að skýra nýju landamærin endaði um helmingur albönsku þjóðarinnar í nágrannalöndunum - svo sem Serbíu og Kosovo.

Millistríðstímabilið einkenndist af erfiðleikum við að gera landið að þjóð innbyrðis, á sama tíma og landið var undir þrýstingi frá stærri stórveldunum sem lágu í kring. Árið 1939 var landið hernumið af Ítalíu, sem stofnaði Stór-Albaníu, sem innihélt Kosovo og albanska hluta Norður-Makedóníu. Eftir síðari heimsstyrjöldina stofnaði landið kommúnistastjórn, undir forystu Enver Hoxa. Árið 1947 sleit Albanía sambandi við Júgóslavíu og gekk í bandalag við Sovétríkin, síðar Kína.

Landið þróaðist fljótt í eitt grimmasta einræði kommúnista og trúleysingja, þar sem nokkur þúsund "óvinir stéttarinnar" voru teknir af lífi. Fram til 1990 var Albanía mjög einangrað og lokað land. Eftir dauða einræðisherrans Enver Hoxha árið 1985 var varlega hafist handa við umbætur og fyrstu frjálsu kosningarnar voru haldnar árið 1991.

Albanía var síðasta landið í Evrópu til að gefa upp kommúnisma. Fyrsta ríkisstjórnin utan kommúnista var kosin árið 1992. Síðan þá hafa stjórnmálin í landinu einkennst af deilum milli tveggja stærstu flokkanna: Sósíalistaflokksins í ríkisstjórn og Lýðræðisflokksins í stjórnarandstöðu. Í stríðinu í Kosovo 1998-99 flúði næstum hálf milljón Kósóvara til Albaníu og landið opnaðist meira fyrir umheiminum.

Samfélag og stjórnmál

Albanía er lýðræðislegt og þingbundið lýðveldi sem byggir á meginreglunni um aðskilnað valds. Ríkisstjórnin er æðsta framkvæmdavaldið. Forsetinn er þjóðhöfðingi og er kosinn í almennum kosningum til fimm ára. Forseta er aðeins hægt að endurkjósa einu sinni. Hlutverk forsetans er formlegt og ætti forsetinn ekki að hafa flokkstengsl. Forsætisráðherra er skipaður af forseta að tillögu þeirra flokka sem hafa meirihluta á þingi. Löggjafarvaldið liggur hjá þinginu, sem er kosið á fjögurra ára fresti.

Hagkerfi og viðskipti

Þegar kommúnistastjórnin féll árið 1991 dróst Albanía aftur úr öðrum ríkjum í Austur-Evrópu hvað varðar efnahag. Albanía var þá, eins og nú, eitt fátækasta land Evrópu og síðasta landið í Austurblokkinni til að endurbæta efnahag sinn. Umskiptin frá skipulögðu hagkerfi yfir í markaðshagkerfi voru hröð í upphafi, en pólitískur órói leiddi til meiriháttar bakslags.

Á 21. áratugnum hefur hagkerfið batnað, en hagvöxtur hefur síðan jafnast út. Alþjóðabankinn lítur nú á Albaníu sem meðaltekjuland. Það er fyrst og fremst þjónustugeirinn sem hefur vaxið þar í landi. Aukinn námugröftur hefur einnig stuðlað að efnahagsbata en hlutur landbúnaðarins í landsframleiðslu hefur lækkað. Í landbúnaði starfar næstum helmingur vinnandi fólks. Peningar sem Albanir senda heim frá öðrum ríkjum eru einnig mikilvægt framlag til efnahagslífsins.

Í dag verslar Albanía aðallega við önnur ESB-lönd, þar af er Ítalía mikilvægasta viðskiptasambandið þeirra. Innflutningur Albaníu er umtalsvert meiri en útflutningur landsins. Helstu útflutningsvörur eru olía, málmar, vefnaðarvara og skófatnaður.