Belize

Landafræði

Belís er lítið ríki staðsett í Mið-Ameríku á suðausturströnd Yucatan-skaga. Norðurhluti eyjaklasans samanstendur af mýrlendum strandsvæðum og regnskógum. Í suðri liggur lágur fjallgarður Mayafjalla. Hér finnur þú hæsta punkt eyjaklasans, Victoria Peak, sem gnæfir 1160 metra yfir sjávarmáli. Belís hefur ríkt dýralíf og er eina landið í heiminum með friðland fyrir jagúar. Á strönd Belís liggur stærsta kóralrif vesturhvels jarðar, Belize Barrier Reef, sem er skráð á heimsminjaskrá UNESCO.

Síðan 1998 hefur 40% kóralrifsins verið eytt vegna mengunar. Ríkisstjórnin hefur hætt leit ađ olíu viđ rifiđ tímabundiđ. Landið er viðkvæmt fyrir náttúruhamförum eins og fellibyljum, flóðum og þurrkum. Loftslagsbreytingar stuðla að auknum sveiflum í veðurfari og hækkandi sjávarborði. Landbúnaður hefur leitt til skógareyðingar og jarðvegseyðingar.

Saga

Saga Belís nær aftur til ársins 1500 f.Kr. þegar maja siðmenningin bjó á svæðinu. Í 1500s komu fyrstu spænsku skipin. Spánverjar reyndu að snúa Mayaindíánum til kristni en mættu mikilli andstöðu. Frá 1638 settust breskir sjóræningjar að á svæðinu, byggðu nýlendur og höfðu afríska þræla með sér. Spænsku og bresku nýlenduveldin voru lengi ósammála um hver ætti rétt til svæðisins. Bretar náðu að lokum yfirráðum og lýstu svæðið breska nýlendu undir nafninu Breska Hondúras árið 1862.

Árið 1964 fékk Breska Hondúras sjálfstæði og breytti nafni sínu í Belís níu árum síðar. Engu að síður var það ekki fyrr en 1981 sem Belís náði fullu sjálfstæði vegna þess að Gvatemala trúði í langan tíma að það ætti kröfu til yfirráðasvæðis Belís. Gvatemala viðurkenndi sjálfstæði Belís árið 1991, en löndin eru enn ósammála um landamærin.

Samfélag og stjórnmál

Belís var síðasta nýlenda Breta í Ameríku og þeir voru áfram hluti af breska samveldinu, sem í dag er kallað Samveldi þjóðanna, eftir sjálfstæði þeirra. Breski þjóðhöfðinginn er þjóðhöfðingi. Konungurinn er fulltrúi í gegnum Belizean seðlabankastjóra. Framkvæmdarvaldið liggur hjá forsætisráðherra og ríkisstjórninni. Ríkisstjórnin ber ábyrgð gagnvart Alþingi. Sá flokksleiðtogi sem nýtur mests stuðnings á þingi er skipaður forsætisráðherra. Belís er virkt lýðræði með frjálsum og sanngjörnum kosningum.

Belís hefur oft á tíðum verið hálfgerður milligöngumaður fyrir eiturlyfjasölu milli Suður-Ameríku og Bandaríkjanna og ofbeldisglæpir eru því stórt vandamál í samfélaginu. Belís er talið eitt ofbeldisfyllsta landið sem ekki á í stríði. Belís einkennist einnig af fátækt, sérstaklega meðal frumbyggja Maya. Í suðurhlutanum, þar sem meirihluti frumbyggja býr, er fjöldi vannærðra tvöfalt meiri en annars staðar á landinu. Hlutfall smitaðra af HIV/alnæmi er með því hæsta í Rómönsku Ameríku.

Hagkerfi og viðskipti

Hagkerfi Belís einkennist af ferðaþjónustu og þjónustuiðnaðurinn stendur fyrir um það bil tveimur þriðju hlutum hagkerfis landsins. Gestir frá Bandaríkjunum eru tveir þriðju hlutar árlegra ferðamanna. Ferðamenn koma til að sjá fallega náttúru landsins og menningarminjar frá Mayan siðmenningu. Landbúnaður er einnig mikilvægur fyrir efnahagslífið. Skógarhögg og útflutningur eiga sér langa sögu í landinu; Eitthvað sem bresku nýlendubúarnir hlupu með góðum árangri strax á 1600. Helstu útflutningsvörur eru sykur, bananar, aðrir ávextir og fatnaður.

Helstu viðskiptalönd Belís eru Bandaríkin, Bretland og Mexíkó. Útflutningshagkerfi landsins er mjög háð efnahagsástandi Bandaríkjanna og almennt á verði á heimsmarkaði. Belís er með miklar erlendar skuldir.