Gabon

Landafræði

Gabon er staðsett í vesturhluta Mið-Afríku, við Gíneu-flóa beggja vegna miðbaugs. Landslaginu má skipta í þrennt: ströndina, árdalina og hálendið. Í vestri í átt að ströndinni eru mangroveskógar, savanna, ána og sandstrendur. Í austri liggur breitt hálendi sem er þakið regnskógi og savannum. Þar að auki skera djúpir gróskumiklar dalir í gegnum hálendið, þar sem lengsta á landsins, Ogooué, og allar þverár hennar renna.

Um þrír fjórðu hlutar landsins eru með suðrænum regnskógi. Loftslagið er rakt og heitt allt árið um kring. Það er rigningartímabil frá miðjum janúar til maí og frá október til miðjan desember.

Gabon hefur unnið ötullega að því að varðveita náttúrulega fjölbreytileika landsins. Í dag eru um 11 prósent svæðisins friðlýstir þjóðgarðar, en skógareyðing er enn vandamál. Sérstaklega eyðileggjast skógarsvæði í kringum bæi og þorp með ólöglegum skógarhöggi fyrir búskap eða timbur.

Ríkulegu dýralífi landsins er ógnað af ólöglegum veiðum og losun frá olíuiðnaði landsins hefur leitt til skemmda á ám, vatni og strandsvæðum.

Saga

Gabon inniheldur nokkur af elstu ummerkjum heims um forsögulega mann. Samkvæmt UNESCO eru vísbendingar um mannlega tilvist frá elsta hluta steinaldar (Paleolithic) í Gabon.

Gabon hefur verið byggð af pygmey í yfir 7.000 ár. Á 16. öld fluttu aðrir hópar fólks til svæðanna í kringum ósa Ogooué-árinnar og suðvestur af landinu. 200 árum síðar flutti stærsta núverandi þjóðarbrotið í Gabon, Fang-fólkið, frá Kamerún. Í dag samanstendur íbúar Gabon af meira en 40 þjóðernishópum.

Portúgalskir sjómenn hafa verslað með fílabeini, þræla og timbur frá Gabon síðan á 15. öld. Portúgalar starfræktu frá eyjum undan ströndinni og stofnuðu aldrei stóra nýlendu á meginlandinu. Fram á 20. öld voru auðlindir landsins nýttar af frönskum, hollenskum og breskum kaupmönnum. Margir íbúar staðarins voru þvingaðir í þrældóm fram undir lok 19. aldar.

Árið 1843 byggðu franskir ​​trúboðar virki við Ogooué ána og nýlenda fyrir flótta og frelsaða þræla var stofnuð. Borgin sem ólst upp í kringum virkið hét Libreville (Liberty City), og er í dag höfuðborg landsins. Handan við 19. öld var svæðið hægt og rólega nýlenda af Frakklandi og árið 1897 varð Gabon hluti af Franska Kongó. Árið 1946 varð Gabon að franska erlendu yfirráðasvæði og árið 1958 fékk nýlendan innra sjálfsstjórn innan franska bandalagsins. Landið varð að fullu sjálfstætt árið 1960.

Síðan 1967 hefur pólitík verið stjórnað af sömu fjölskyldu og flokki þeirra. Omar Bongo var forseti frá 1967 þar til hann lést árið 2009, þegar sonur hans Ali Bongo Ondimba tók við. Með tímanum hefur auður og völd safnast í kringum litla yfirstétt. Vegna þessa var Ali Bongo steypt af stóli í valdaráni hersins 30. ágúst 2023.

Samfélag og pólitík

Gabon er lýðveldi þar sem forsetinn er þjóðhöfðingi, yfirmaður ríkisstjórnar og æðsti yfirmaður hersins. Forseti er kjörinn í almennum kosningum til sjö ára og má endurkjörinn. Ríkisstjórnin er skipuð af forsetanum og ber ábyrgð á honum.

Vald forsetans er nánast ótakmarkað. Gagnrýni á stjórnarfarið takmarkast af því að opinberar samkomur eru ekki leyfðar. Friðsamir mótmælendur eða gagnrýnir blaðamenn hætta á handtöku.

Samfélagið ber fortíðarstimpil sem frönsk nýlenda. Laga- og menntakerfið er hannað eins og það franska og pólitísk tengsl við Frakkland hafa fram að þessu verið náin. Landið einkennist af hefðbundnum viðmiðum og reglum. Sambúð í stórfjölskyldum er algeng og algengt að eiga mörg börn.

Landið glímir við mikið misræmi milli ríkra og fátækra, þrátt fyrir að Gabon sé einn af fremstu olíuútflytjendum Afríku með öra efnahagsþróun.

Gabon gerðist aðili að SÞ 20. september 1960 og er aðili að nokkrum sérstofnunum SÞ, Alþjóðaviðskiptastofnuninni, Afríkusambandinu (AU) og Cotonou-samningnum.

Efnahagur og viðskipti

Hagkerfi Gabon byggist á útflutningi á olíu. Miklar náttúruauðlindir og fáir íbúar hafa gert Gabon að einu af Afríkuríkjunum sunnan Sahara með hæstu þjóðarframleiðslu á hvern íbúa.

Vinnsla og útflutningur á hráolíu við strendur er mjög mikilvægur fyrir efnahag landsins og er rúmlega 70 prósent af heildarútflutningstekjum. Þessi útflutningur gerir landið viðkvæmt fyrir verðsveiflum á heimsmarkaði. Til dæmis var verð á hráolíu lágt í byrjun 2000 og landið lenti í djúpri efnahagskreppu. Verðið hefur síðan hækkað, en landið er enn viðkvæmt. Útflutningur timburs og jarðefna er önnur mikilvægasta atvinnugreinin fyrir atvinnulíf landsins.

Þrátt fyrir náttúruauðlindirnar er auðurinn mjög misskiptur og kemur þegnunum ekki til góða. Um þriðjungur lifir undir fátæktarmörkum landsmanna.

Meirihluti þjóðarinnar lifir af landbúnaði til eigin neyslu. Landbúnaður er vanþróaður og skilar litlu til vergri landsframleiðslu landsins auk þess sem landið þarf að flytja inn mikið af matvælum og meiri neysluvörum. Þrátt fyrir innflutninginn er vöruskiptaafgangur í landinu (þeir flytja meira út en þeir flytja inn) þökk sé olíunni.