Írland

Landafræði

Írland er á eyju sem samanstendur af breiðu og miðliggjandi láglendissvæði sem er umkringt fjallgörðum. Láglendið er þakið engjum og túnum, stöðuvötnum og ám, en það er ástæðan fyrir gælunafninu „Eyjan græna“. Láglendið nær að strandlengjunni í austri, en þar er höfðuborgin Dublin einnig staðsett. MacGillicuddy’s Reeks er hæsta fjall Írlands og er í suðvesturhluta landsins, en hæsti tindur þess Carrantuohill nær 1041 metra yfir sjávarmáli. Á Írlandi er temprað úthafsloftslag, en það er milt, rakt og mjög breytilegt. Á veturna getur orðið kalt, eða allt að -20°C en mælst hefur allt að 32°C hiti á sumrin. Á Írlandi er ekki mikið um stór skóglendi, en lyng, mýrar- og vatnaplöntur eru mjög algengar. Ekki er mikið um villt dýr í landinu, en aðeins finnast 24 tegundir spendýra þar, ásamt um 450 fuglategundum. Helsta umhverfisvandamál Íra er mengun vatns vegna frárennslis frá landbúnaðinum.

Saga

Írland hefur að geyma mikið af fornminjum miðað við önnur Evrópulönd. Elstu mannvistarleifarnar eru frá því um 7 þúsund árum fyrir Krist. Elstu föstu bústaðirnir sem hafa fundist eru taldir vera frá um 3700 fyrir Krist. Á bronsöldinni (2000-500 fyrir Krist) þróaðist bronshandverk og voru exir, hnífar og gullmunir fluttir yfir á meginlandið.

Á 9. öld hófu norskir og danskir víkingar innrásir í landið og stofnuðu elstu bæina á Írlandi. Norska konungsfjölskyldan hafði búsetu á Írlandi allt þar til Englendingar réðust þar inn undir stjórn Henriks II nokkrum öldum síðar. Írland var undir stjórn Englendinga allt fram undir 1920, en sá tími einkenndist af miklum mótmælum gegn hersetunni og voru borgarastríð og óeirðir algengar. Frá 1916 og fram til 1921 stóð yfir borgarastyrjöld sem leiddi að lokum til sjálfstæðis 26 fylkja í landinu, en þau sex sem nyrst standa eru enn hluti af Stóra-Bretlandi. Árið 1949 sögðu Írar sig úr Breska samveldinu og skáru með því á öll tengsl við Englendinga og Stóra-Bretland.

Samfélag og stjórnmál

Baráttan um Norður-Írland hefur mikil áhrif á stjórnmál Írlands og írska samfélagið allt. Friðarumleitanir og skæruhernaður hafa verið áberandi, en nú er þó útlit fyrir að fríðarsamningurinn sem var gerður á seinasta áratug síðustu aldar verði tekinn í notkun, hægt og örugglega. Átökin í Norður-Írlandi, saga Írlands og samfélagið sjálft bera þess sterkt vitni hversu stórt hlutverk trú spilar fyrir íbúana. Átökin milli kaþólikka og mótmælanda hefur til dæmis lengi spilað stórt hlutverk.

Írar gengu í ESB 1973 og hafa alltaf verið eitt af þeim löndum sem bera hvað jákvæðastar tilfinningar til sambandsins, sem að á að hluta til rætur sínar að rekja til þess að með inngöngu sinni í ESB hafa þeir ekki þurft að treysta jafn mikið á nágranna sínu í Stóra-Bretlandi.

Írland er eitt af fáum löndum í Evrópu þar sem er sterk kvennahreyfing og samkvæmt Írum sjálfum er Írland það land í heimi þar sem finna má flest kvennasamtök. Það gæti að einhverju leyti verið vegna þess að samfélagið er íhaldssamt og byggir mikið á trú, en í Írlandi eru til dæmis ströngustu fóstureyðingalög í Evrópu.

Hagkerfi og viðskipti

Saga Írlands hefur einkennst af lengri tímabilum þar sem fátækt var mikil og fólksflutningar til annara landa voru algengir, en síðan á 8. áratug síðustu aldar hefur efnahagsleg þróun verið góð. Á síðasta áratug seinustu aldar var Írland kallað „keltneska tígrisdýrið“ og var hagvöxtur 8% - eða tvöfalt það sem hann var að meðaltali hjá aðildarríkjum ESB.

Árið 2002 voru meðaltekjur Íra orðnar 95% af því sem að þær voru í Noregi, en aðeins 5 árum áður voru þær rétt í kringum 50%. Vel hefur tekist að lokka fjárfesta og fyrirtæki til landsins og hefur útflutningur einnig aukist gífurlega, sérstaklega á raftækjum og efnavörum sem og á landbúnaðarvörum. Efnahagkreppan sem gekk yfir heiminn árið 2008 kom sérstaklega illa við Íra. Góðærið endaði og í staðinn myndaðist mikið atvinnuleysi. Hrun á fasteignamarkaði og efnahagsleg þróun varð neikvæð. Nú standa Írar aftur frammi fyrir því að ungt fólkt flytur úr landi vegna aðstæðna í stórum stíl. Efnahagsvandinn hefur skapað mikla óánægju meðal almennra borgara og á seinustu árum hafa mótmæli gegn aðgerðum stjórnvalda verið algeng.

Írland er í 5. sæti af 169 á lífskjaralista Sameinuðu þjóðanna.