Kýpur

Landafræði

Kýpur er þriðja stærsta eyjan í Miðjarðarhafinu. Landslag eyjarinnar einkennist af tveimur fjallgörðum, Troodos- og Kyrenia-fjöllum. Hæsta fjallið, Olympos, er 1952 m.a.s.l. og er staðsett í Troodos fjallgarðinum. Milli fjallgarðanna tveggja liggur flatt slétt landslag. Á veturna renna nokkrar minni ár niður af Troodos fjöllunum, en þær þorna upp á sumrin.

Kýpur hefur dæmigert Miðjarðarhafsloftslag með mildum vetrum og heitum, þurrum sumrum. Það rignir mest frá nóvember til mars. Hæstu fjallasvæðin eru svalari og blautari en annars staðar á eyjunni. Upphaflega var eyjan þakin stórum skógum, en skógareygð var snemma. Síðan 1970 hefur skógræktaráætlunum verið hrint í framkvæmd til að koma í veg fyrir jarðvegseyðingu.

Vatnsmengun, vegna ófullnægjandi meðferðar á vatni á iðnaðarsvæðum og illa þróuðum hreinsistöðvum, er mikið umhverfisvandamál fyrir eyjuna. Auk þess er dýralífi eyjarinnar ógnað af stöðugt minnkandi náttúruauðlindum eins og ósnortinni náttúru og hreinu ferskvatni.

Saga

Miðlæg staðsetning Kýpur hefur gert eyjuna eftirsótta af mörgum stórveldum í gegnum tíðina. Eyjunni hefur verið stjórnað af Hettítum, Fönikíumönnum, Assýringum, Egyptum, Feneyjum, Makedóníumönnum, Grikkjum, Rómverjum, krossfarendum, Ottómana og Persum.

Eftir tímabil grískrar yfirráða hélt meirihluti íbúa eyjarinnar grísku sem aðalmarkmiði sínu og tengsl við Grikkland voru áfram sterk. Þegar Tyrkjaveldi réðst inn á eyjuna árið 1570 hófst mikill innflutningur Tyrkja. Þessir tveir þjóðernishópar hafa verið ráðandi á eyjunni síðan og átök þeirra á milli hafa verið viðvarandi. Eftir fyrri heimsstyrjöldina náðu Bretar yfirráðum á Kýpur.

Þegar Kýpur varð sjálfstætt lýðveldi árið 1960 var völdum skipt á milli grískra og Kýpur-tyrkneskra íbúa. Kýpur-Grikkir voru óánægðir með að Kýpur yrði ekki hluti af Grikklandi. Óánægjan leiddi til valdaráns á Kýpur-Grikkja árið 1974, með stuðningi Grikkja. Valdaránið leiddi til þess að Tyrkir réðust inn í landið og eyjunni var skipt í grísk-kýpverska suður og tyrkneska-kýpverska norður.

Frá árinu 2004 hefur Kýpur verið aðili að ESB. Þar sem ríkisstjórn Kýpur-Grikkja er alþjóðlega viðurkennd ríkisstjórn landsins, og Kýpur-Tyrkneski hlutinn viðurkennir það ekki, er norðurhluti eyjarinnar áfram hernumdu yfirráðasvæði ESB.

Samfélag og pólitík

Kýpur er lýðveldi með frjálsum lýðræðislegum kosningum, þar sem forsetinn er bæði þjóðhöfðingi og ríkisstjórnarleiðtogi. Á eyjunni eru tveir forsetar, tvær ríkisstjórnir og tvö þing, en aðeins Kýpur-gríski er alþjóðlega viðurkenndur og er fulltrúi landsins í SÞ og ESB. Kýpur-tyrkneska hlutinn er aðeins viðurkenndur af Tyrklandi.

Átökin sem standa yfir hafa áhrif á stjórnmálin að miklu leyti. Á árunum 2015 til 2017 var mikil trú á að átökin myndu leysast og að hin klofna eyja myndi sameinast á ný. Hins vegar slitnaði upp úr samningaviðræðum árið 2017 og átökin halda áfram.

Mannréttindaástandið er tiltölulega gott í grísk-kýpverska hluta Kýpur (suður), en er brotið í meira mæli á tyrkneska-kýpverska svæðinu (norður), þar sem takmarkanir eru á tjáningarfrelsi, fjölmiðla- og trúariðkun. Lífskjör í suðri eru að jafnaði aðeins hærri en fyrir norðan. Engu að síður býr eyjan öll við tiltölulega há lífskjör, með vel þróuðu heilbrigðiskerfi, vel starfhæfum menntageira og góðum innviðum.

Efnahagur og viðskipti

Kýpverska hagkerfið skiptist milli tyrkneska og kýpverska hluta eyjarinnar. Eftir alþjóðlegu fjármálakreppuna árið 2008 varð sérstaklega kýpverska hagkerfið fyrir miklu höggi. Landið varð að samþykkja stór kreppulán frá ESB og framkvæmdu miklar efnahagsbreytingar með aðstoð Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Eftir 2015 var efnahagur Kýpur-Grikkja á uppleið. Kýpur-tyrkneska hagkerfið hefur verið háð aðstoð frá Tyrklandi.

Mikilvægasta atvinnugrein Kýpur er ferðaþjónusta. Í báðum hlutum eyjarinnar starfa flestir við þessa atvinnugrein, sem stendur undir meirihluta tekna eyjarinnar. Landbúnaður er líka mikilvæg atvinnugrein. Sítrusávextir, bygg, hveiti, ólífur og vín eru mikilvægustu útflutningsvörur landsins.