Mónakó

Landafræði

Mónakó er næstminnsta land heims, aðeins tveir ferkílómetrar að stærð. Landið hefur varla fimm kílómetra löng landamæri að Frakklandi og jafnlanga strandlengju í átt að Miðjarðarhafi. Landslagið er hæðótt og hæsti punkturinn í 162 m hæð yfir sjávarmáli. Strandlengjan er brött, með nokkrum láglendum flóum. Að frátöldum landslagshönnuðum görðunum er nánast allt svæðið þróað. Landið samanstendur aðallega af samfelldu þéttbýli sem skiptist í fjögur svæði. Monaco-Ville er upprunalega gamli bærinn og þjónar sem höfuðborg landsins. La Condamine er staðsett við hafnarsvæðið, Monte-Carlo er staðsett í norðurhluta borgarinnar og Fontvieille er nýtt svæði byggt á gerviskaga í Miðjarðarhafinu. Síðan landið byrjaði að búa til gervi skaga í Miðjarðarhafinu hefur svæðið aukist um um 20 prósent.

Mónakó hefur dæmigert Miðjarðarhafsloftslag með heitum þurrum sumrum og mildum rökum vetrum. Mest af úrkomunni kemur á haustin. Kaldir viðskiptavindar frá evrópskum innsveitum geta stundum valdið frosti á veturna.

Samkvæmt skýrslu SÞ er umhverfisástandið í Mónakó mjög gott. Engu að síður eru loftslagsbreytingar í framtíðinni ógn, svo sem hækkun sjávarborðs og eyðileggingu vistkerfa í Miðjarðarhafi.

Saga

Í fornöld voru löndin notuð sem verslunarstaður af Fönikíumönnum, Rómverjum og Grikkjum. Það var ekki fyrr en 1215 sem Mónakó var stofnað, þá sem nýlenda fyrir ítölsku borgina Genúa. Grimaldi sértrúarsöfnuður hefur verið við völd síðan 1297, en á tímabilinu 1789–1814 var borgin undir stjórn Frakka. Eftir að hafa verið verndarríki undir Sardiníu til 1860 var sjálfstjórn landsins viðurkennd með samkomulagi milli Frakklands og Mónakó árið 1861. Prinsinn af Mónakó ríkti sem einvaldur þar til ný stjórnarskrá var samþykkt árið 1911. Sjö árum síðar var gerður samningur um Mónakó átti að vera undir vernd Frakklands og fylgja frönskum pólitískum, hernaðarlegum og efnahagslegum hagsmunum.

Stjórnarskráin frá 1962 afnam dauðarefsingar, gaf konum kosningarétt og kom á fót Hæstarétti til að tryggja grundvallarréttindi borgaranna. Árið 2002 var ákveðið að landið yrði áfram sjálfstætt ef Grimaldi fjölskyldan myndaði ekki erfingja að hásætinu. Til að draga úr líkum á að arftakalínan rofnaði var ákveðið árið 2005 að konur ættu einnig rétt á að erfa höfðingjatitilinn Grimaldi-ættarinnar í landinu.

Samfélag og pólitík

Prinsinn er þjóðhöfðingi og höfðingleg staða erfist. Ríkisstjórnin er undir forustu forsætisráðherra og er framkvæmdavald landsins. Löggjafarvaldið er skipt á milli prinsins og þjóðkjörins þjóðarráðs. Ákvæði samþykkt af þjóðráðinu eru send ríkisstjórninni til samþykktar og síðan undirrituð af prinsinum. Í Mónakó eru ekki fastir flokkar, en frambjóðendur eru flokkaðir á lista.

Furstadæmið hefur tollabandalag og annað sérstakt samkomulag við Frakkland. Frakkar bera meðal annars ábyrgð á vörnum landsins. Mónakó varð aðili að SÞ árið 1993 og Evrópuráðinu árið 2004.

Lög Mónakó kveða á um að konur og karlar eigi að fá jafna meðferð. Engu að síður er konum mismunað í einhverri mynd. Meðal annars er erfiðara að erfa mónegaskan ríkisborgararétt frá konu en karli. Mismunun gegn kynferðislegum minnihlutahópum er óheimil en landið bannar hjónabönd og ættleiðingar samkynhneigðra.

Efnahagur og viðskipti

Mónakó er miðstöð fjármála og banka vegna hagstæðra skattafyrirkomulags. Landsmenn greiða engan skatt af tekjum og eignum og fyrirtæki sem skráð eru í landinu eru með mjög lága skatta. Vegna þessara kerfa kjósa margir auðmenn að setjast að í landinu. Þar sem Mónakó krefst lítillar fjárhagslegs gagnsæis frá fyrirtækjum sem skráð eru í landinu, kjósa mörg fyrirtæki með glæpsamlegan bakgrunn einnig að koma sér fyrir þar. Til að varpa slæmu orðspori sínu sem skattaskjól og griðastaður fyrir glæpsamlega fjármálastarfsemi hefur Mónakó nýlega byrjað að afhenda ESB meiri fjárhagsupplýsingar um glæpafyrirtæki og einstaklinga.

Ferðaþjónusta er mikilvægasta tekjulind landsins. Ríkið er stærsti eigandi Société des Bains de Mer, sem rekur spilavítið í Monte Carlo, veitingahús og hótel, óperuna og skipuleggur Monte Carlo rallið og Mónakókappaksturinn. Ríkið og Grimaldi fjölskyldan eiga verulegan hluta af eignum landsins.