Fáni
Verg landsframleiðsla á hvern íbúa
| Höfuðborg: | São Tomé |
| Þjóðernishópar: | Mestis, angólares (niðjar angólskra þræla), forro fólk (afkomendur frelsaðra þræla), servicais (samningsstarfsmenn frá Angóla, Mósambík og Grænhöfðaeyjum), tonga (börn servicais fædd í landinu), Evrópubúar (aðallega portúgalar), Asíubúar (aðallega kínverskir) |
| Túngumál: | Portúgalska (opinber) 98,4%, Forro 36,2%, Cape Verde Creole (útgáfa af portúgölsku) 8,5%, franska 6,8%, Angóla Creole (útgáfa af portúgölsku) 6,6%, enska 4, 9%, lunguie 1%, aðrir 2,4% ( 2012) |
| Trúarbrögð: | Kaþólikkar 55,7%, Aðventistar 4,1%, Samkoma Guðs (Hvítasunnuhreyfingin) 3,4%, Nýpostulukirkjan 2,9%, Mana Christian Church 2,3%, Alheimskirkjan (Alheimsríki Guðs) 2%, Vottar Jehóva 1,2%, aðrir 6,2% , ótilgreint 1% (2012) |
| Íbúafjöldi: | 231 856 (2023) |
| Stjórnarform: | Lýðveldi |
| Svæði: | 690 km2 |
| Gjaldmiðill: | Dobra |
| Verg landsframleiðsla á hvern íbúa: | 4 738 PPP$ |
| Þjóðhátíðardagur: | 12. júlí |
Landafræði
Landið samanstendur af eyjunum São Tomé og Príncipe, auk minni eyjanna Caroço, Pedras, Tinhosa og Rõlas. Báðar aðaleyjarnar einkennast af hæðóttu og bröttu landslagi. Hæsti tindur landsins er Pico de São Tomé í 2024 metra hæð yfir sjávarmáli. Meðfram ströndinni eru láglendi, klettar og sandstrendur. Nokkrar ár og lækir renna niður af hálendinu og mynda stóra fossa. Hæstu fjöllin eru þakin fjallaregnskógi en láglendið, þar sem það er ekki ræktað, er þakið suðrænum regnskógi. Báðar aðaleyjarnar eru toppar bröttra neðansjávareldfjalla sem halla bratt niður í hafið undan ströndinni. Loftslagið er hitabeltisheitt og rakt allt árið um kring. Frá október til maí er regntímabilið.
Stærstu umhverfisvandamálin í landinu tengjast skógareyðingu og landbúnaði. Ofbeit og felling upprunalegs regnskóga hefur leitt til víðtæks jarðvegseyðingar og lélegra jarðvegsgæða. Í norðurhluta São Tomé hefur upprunalega regnskóginn verið algjörlega skipt út fyrir savanna með grasi og runnum.
Saga
São Tomé og Príncipe var óbyggð þegar portúgalskir siglingar uppgötvuðu þær árið 1471. Árið 1522 urðu eyjarnar fyrsta portúgalska nýlendan í Afríku og þróaðist í fyrsta plantekruhagkerfið í hitabeltinu. Til að útvega sykurplöntur eyjanna vinnuafl voru fluttir þrælar frá Benín, Gabon, Kongó og Angóla. Hins vegar var sykuriðnaðurinn fljótt kepptur af arðbærari þrælaverslun handan Atlantshafsins. Miðlæg staðsetning eyjanna milli Afríku og Ameríku gerði þær að mikilvægum viðkomustað fyrir þrælaverslunarskip og stór iðnaður í kringum þrælaverslun óx upp.
Meðal frjálsra kreólabúa (blanda afrískra og evrópskra íbúa) kom fram mikil andstaða við portúgalska yfirráð og þrælahald. Þegar þrælahald var formlega afnumið árið 1875 og þrælaviðskiptum lauk, þróuðu eyjarnar nýtt plantekruhagkerfi sem byggist á verktakavinnu. Kjör verkafólks og vinnuréttindi voru hins vegar jafn bágborin og í þrælahaldi og óánægja með portúgalska nýlenduveldið fór vaxandi. Vinnuaðstæður voru í raun nútíma þrælahald allt fram á miðja 20. öld. Eftir langvarandi óánægju og mótmæli gegn nýlenduveldinu náðu São Tomé og Príncipe sjálfstæði árið 1975.
Samfélag og pólitík
São Tomé og Príncipe hefur einkennst af pólitískum ólgu og valdaráni hersins frá sjálfstæði. Landið fékk nýja stjórnarskrá árið 1990 og fyrstu lýðræðislegu valdaskiptin urðu árið 1991. Landið er lýðræðislegt forsetalýðveldi. Forseti er kjörinn í almennum kosningum til fimm ára og má hann endurkjörinn einu sinni. Löggjafarvaldið er hjá þjóðþinginu. Þeir kjósa ríkisstjórn sem verður að vera samþykkt af forsetanum. Árið 1994 fékk Príncipe innra sjálfsstjórn, með þing og ríkisstjórn sem réðu innri málefnum á eyjunni.
Jafnvel eftir nýja stjórnarskrá og lýðræðisumbætur á tíunda áratugnum hefur landið átt í pólitískum uppþotum og valdaránstilraunir. Síðustu valdaránstilraunir áttu sér stað 2003 og 2009. Þrátt fyrir óeirðirnar hefur landið búið við vaxandi lífskjör og minnkandi fátækt. Landið hefur starfhæft heilbrigðiskerfi sem hefur stuðlað að því að lækka barnadauða og auka lífslíkur. Velferðarbætur eins og sjúkratryggingar og lífeyrir ná þó aðeins til þeirra sem eru formlega starfandi í fyrirtæki. Þetta þýðir að meirihluti fátæka íbúanna, sem helst lifa á landbúnaði til eigin neyslu, er ekki tryggður.
São Tomé og Príncipe eru aðilar að SÞ og flestum sérsamtökum SÞ.
Efnahagur og viðskipti
São Tomé og Príncipe hefur verið með slakan hagvöxt undanfarin ár. Stór hluti erlendra skulda hefur verið afskrifaður og landið vinnur náið með Alþjóðabankanum og Alþjóðagjaldeyrissjóðnum (AGS) til að berjast gegn fátækt. Þrátt fyrir vöxtinn búa yfir 65 prósent þjóðarinnar enn við fátækt og yfir 30 prósent í algjörri fátækt.
Upp úr 2000 fundust miklar olíubirgðir á hafsvæðum umhverfis eyjarnar. Gert er ráð fyrir að þessi atvinnugrein muni leiða til mikils hagvaxtar á næstu áratugum. Landbúnaður er í dag mikilvægasta atvinnugreinin og starfa um 18 prósent íbúanna. Kakó er mikilvægasta landbúnaðarvaran og mikilvægasta útflutningsvara landsins. Hins vegar hefur framleiðsla og útflutningur á kakói verið óstöðug og fjölbreyttur í takt við verð á heimsmarkaði sem hefur leitt til efnahagslegrar óvissu. Iðnaðargeirinn er vanþróaður og starfa um 16 prósent íbúanna. Mikilvægustu iðnaðarvörur eru vefnaðarvörur og neysluvörur. Sjávarútvegur og ferðaþjónusta eru aðrar atvinnugreinar sem búist er við að muni vaxa á næstu árum.