Serbía

Landafræði

Landfræðilega séð má skipta Serbíu í tvo hluta, annars vegar láglendið í norðri og hins vegar hálendið í suðri. Hálendið er framhald af fjalllendinu sunnan Alpafjalla og austan af Karpata- og Balkanskaga-fjöllunum. Hæsta fjallið er Daravica, en það rís 2656 metra yfir sjávarmáli. Á láglendinu við Dóná eru grösugar sléttur. Í fjallshlíðunum vaxa skógar, en þar vaxa og dafna meðal annars hlynur og kastaníu-, beyki-, og eikartré í bland við sýprustré og „aleppo“-furu. Þegar kemur að útjaðri trjálínu í um 2000 metra hæð samanstendur skógurinn að mestu leyti af greni, sitkagreni og furu. Víðs vegar í Serbíu eru jarðskjálftasvæði. Sá hluti landsins sem er mikilvægastur fyrir efnhagslífið er sléttlendið í kringum árnar Dóná, Tísa og Sava. Í norðri er meginlandsloftslag, þar sem vetur geta orðið kaldir og sumrin eru oftast hlý og rök með miklu regni. Fyrir miðju landsins er miðjarðarhafsloftslag, þar eru sumrin hlý og þurr, en veturnir kaldari og snjóþungir.

Loftmengun hrjáir helst stóra iðnaðarbæi líkt og Beograd og er eitt af helstu umhverfisvandamálum Serba. Þó má einnig nefna mengun vatns af völdum iðnaðarúrgangs sem varpað er í vötn og ár.

Saga

Búseta á svæðinu hófst fyrir átta þúsund árum. Það varð síðar hluti af Rómverska heimsveldinu og frá og með 7. öld hófst þar búseta Slava. Serbar tóku kristna trú frá Austrómverska keisaradæminu og tóku síðan upp kristinn rétttrúnað í lok 9. aldar. Stórfenglegar kirkjur og klaustur bera vitni um blómaskeið serbneskrar menningar á 13. og 14. öld. Eftir það fór að halla undan fæti, ríkið leystist upp og Serbía var lögð undir stjórn Tyrkja í fimm hundruð ár. Á því tímabili var mikilfengleika blómaskeiðsins oft minnst og það lofsungið og hafið upp til skýjanna.

Árið 1830 varð Serbía svo að sjálfstjórnarfurstadæmi undir yfirstjórn Tyrkja. Síðan þá hafa Serbar haft það að markmiði að sameina alla Serba í einu stóru serbnesku ríki. Þetta markmið leiddi til átaka og stríðs á 19. öld, þar sem Serbar lögðu undir sig stór svæði, þangað til að þeir þurftu að lúta í lægra haldi fyrir austurríska keisaradæminu í fyrri heimsstyrjöldinni.

Árið 1918 var svo stofnað suður-slavneskt ríki, Júgóslavía, en þar gengdi Serbía leiðandi hlutverki. Sambandsríkið leystist upp árið 1992 þegar Slóvenía, Króatía, Bosnía- Hersegóvína og Makedónía lýstu yfir sjálfstæði og upp úr því hófust mikil átök á Balkanskaga á 9. áratug síðustu aldar. Serbía og Svartfjallaland voru þá einu löndin sem eftir voru í júgóslavneska samstarfinu og árið 2003 tóku þau upp nafnið “Serbía og Svartfjallaland” þar til það samstarf endaði þremur árum síðar.

Samfélag og stjórnmál

Árið 1989 var Slobodan Milošević kosinn forseti, en hann var öfgaþjóðernissinni og stefndi að því að sameina alla Serba í eitt stórt serbneskt ríki. Aðgerðir Milošević leiddu til mikilla hörmunga fyrir Balkanskagalöndin. Sameiningin var þvinguð í gegn með hervaldi og var Júgóslavía í kjölfarið útilokuð úr Sameinuðu þjóðunum. Í kjölfarið varð algjör upplausn Júgóslavíu, sem var blóði drifin.

Árið 1998 voru fjöldamorð framin í Kósóvó, en Kósóvó var þá hérað innan Serbíu. Fjöldamorðin leiddu til þess að NATO hóf loftárásir á Serbíu og héldu þær áfram þangað til Serbar drógu sig til baka. Andstaðan við Milošević jókst hratt í lok 10. áratugar síðustu aldar og árið 2000 unnu andstæðingar hans kosningarnar. Milošević lét þó ekki af völdum, en hann var þvingaður af stóli af almenningi í landinu sem naut fulltingis hersins og lögreglunnar. Síðan þá hafa málin þróast til hins betra, hægt en örugglega, en landið var nánast rústir einar eftir 13 ára stríð og stjórnleysi.

Árið 2001 var Milošević handtekinn og ákærður fyrir spillingu og valdamisnotkun. Hann sat í fangelsi í Haag, en réttarhöldunum yfir honum var ekki lokið þegar hann lést árið 2006. Aðrir serbneskir leiðtogar, meðal annars Radovan Karadzic, hafa verið handteknir á síðustu árum og ákærðir fyrir glæpi gegn mannkyninu, fjöldamorð, nauðganir, misþyrmingar, rán og þjóðarmorð.

Árið 2008 lýsti Kósóvó yfir sjálfstæði, en Serbar mótmæltu því og sögðu það stríða gegn stjórnarskránni. Alþjóðadómstólinn samþykkti þó sjálfstæði Kósóvó árið 2010.