Súrínam

Landafræði

Eðli Súrínam má skipta í þrjú mismunandi svæði. Í norðri er gróskumikið strandslétta með sandströndum, mýrum og mangroveskógum. Innan við strandsléttuna er breitt og tiltölulega flatt savannasvæði og sunnar í landinu einkennist náttúran af þéttum hitabeltisregnskógi og hæðóttu landslagi.

Hálendið í suðri er hluti af Gvæjana-hásléttunni, sem hefur tæplega 25 prósent af regnskógi heimsins. Gvæjana hásléttan samanstendur af svæði í norðausturhluta Amazon (samnýtt milli ríkja Brasilíu, Súrínam, Franska Gvæjana og Gvæjana). Um 90 prósent af flatarmáli landsins er þakið hitabeltisregnskógi. Í austri liggur stærsta stöðuvatn landsins, Brokopondo lónið. Nokkrar stórar ár renna frá suðri til norðurs. Loftslagið er hitabeltisheitt og rakt allt árið um kring, með litlum dægur- og árstíðabundnum breytingum.

Súrínam hefur tiltölulega lítil umhverfisvandamál í samanburði við önnur lönd á svæðinu. Regnskógur landsins hefur að mestu haldist ósnortinn og tæplega 30 prósent af flatarmáli landsins samanstanda af þjóðgörðum og friðlýstum náttúruverndarsvæðum. Skógareyðing og ólögleg skógarhögg hafa þó orðið algengari á undanförnum árum. Námuvinnsla hefur einnig leitt til mengunar grunnvatns og árvatns á nokkrum svæðum.

Saga

Frá því um árið 1000 f.Kr. frumbyggjar Súrínam stunduðu búskap, veiddu og veiddu og voru ekki stofnuð í neinu sameinuðu ríki. Þegar Spánverjar komu til Súrínam árið 1498 var svæðið strjálbýlt. Bretar stofnuðu fyrstu nýlenduna í Súrínam árið 1651. Bretar stofnuðu kakó-, kaffi-, bómullar- og sykurplantekjur og neyddu frumbyggjana sem töluðu Karíba og Arawak í þrældóm. Til að þróa plantekurnar voru einnig flutt til landsins nokkur þúsund nýir þrælar frá Afríku.

Árið 1667 verslaði Stóra-Bretland landið til Hollands, gegn því að Holland afsalaði sér rétti sínum til Nieuw Amsterdam (New York). Reglulegar þrælauppreisnir urðu til þess að Hollendingar fjárfestu lítið í Súrínam. Þegar þrælahald varð ólöglegt árið 1863 voru nýir starfsmenn fluttir frá Indlandi, Java og Kína.

Árið 1954 fékk Súrínam innra sjálfsstjórn og landið varð sjálfstætt lýðveldi árið 1975. Þjóðernisátök, óstöðugt efnahagslíf og pólitísk ólga leiddu til þess að tæplega helmingur íbúanna flutti til Hollands í tengslum við sjálfstæði. Óróinn í þjóðinni og efnahagslífinu kom af stað valdaráni árið 1980, með borgarastyrjöldinni í kjölfarið, og allt til ársins 1993 einkenndist landið af hernaðarbyltingum og efnahagslegri hnignun. Síðan 1993 hefur verið veikt en varanlegt lýðræði í landinu.

Samfélag og pólitík

Súrínam er lýðræðislegt lýðveldi þar sem forsetinn hefur mikil völd. Forseti og varaforseti eru kjörnir af landsþingi til fimm ára í senn. Forsetinn er þjóðhöfðingi landsins og skipar og leiðir ríkisstjórnina. Auk þess fer forsetinn yfir ríkisráðið, öryggisráðið og er æðsti yfirmaður hersins. Varaforsetinn er einnig forsætisráðherra landsins. . Árið 2019 var Desi Bouterse, sem var forseti frá 2010 til 2020, dæmdur í 20 ára fangelsi fyrir morð sem framið var þegar hann var einræðisherra hersins á níunda áratugnum.

Þrátt fyrir að Súrínam sé lýðræðisríki einkennist landið af spillingu og veikburða réttarríki. Stjórnmál eru klofin og einkennast að miklu leyti af fjölmenningar- og þjóðernishópnum. Þjóðernisleg og pólitísk ólga sem hrundi af stað borgarastyrjöldinni á níunda áratugnum hefur skilið eftir sig djúp spor í samfélaginu.

Félagslega velferðarkerfi landsins hefur nokkra annmarka og annmarka en heldur umtalsvert hærra stigi en í nágrannalöndunum Frönsku Gvæjana og Gvæjana. Yfir 90 prósent íbúanna búa í höfuðborginni, eða í öðrum smærri bæjum við ströndina. Í nær óbyggðum mið- og suðurhluta landsins er heilsugæsla, innviðir og menntageirinn mjög illa uppbyggður. Súrínam er eitt af fáum löndum þar sem fóstureyðingar eru alfarið bannaðar, jafnvel þótt líf móður eða barns sé í hættu.

Efnahagur og viðskipti

Iðnaður í Súrínam einkennist af jarðefnavinnslu. Mikilvægustu útflutningstekjur landsins koma af gulli og olíu. Í yfir 100 ár var báxít til vinnslu áls aðalatvinnuvegurinn en forðinn kláraðist árið 2015 sem olli litlu hruni í hagkerfinu. Nokkrar ónýttar jarðefnalindir eru í miðju landsins en þéttur regnskógur og skortur á innviðum gerir vinnslu auðlindanna óarðbæra. Veiðar og aðallega rækjuveiðar eru umtalsverð atvinnugrein. Mikilvægustu viðtökulöndin fyrir útflutning eru Bandaríkin, Noregur og Holland. Aðeins 0,5 prósent landsins er ræktað land. Þjónustugreinin er mikilvægasta atvinnugreinin og er um 55 prósent af heildar landsframleiðslu landsins.

Súrínam glímir við útbreidda fátækt og litla efnahagsþróun. Pólitískt óstöðug skilyrði gera þróun erfiða. Um 23 prósent íbúanna búa við mikla fátækt. Landið glímir einnig við mikið atvinnuleysi og er hlutfall ungs atvinnulausra sérstaklega hátt. Fíkniefnasmygl og önnur svart eða óformleg hagkerfi eru útbreidd og ríkið skortir venjur til að takast á við þetta. Efnahagur Súrínam er áfram háður erlendri aðstoð, þar sem Holland er helsta gjafalandið.