Grikkland

Landafræði

Grikkland samanstendur af syðsta hluta Balkanskagans og hafsvæðinu í kring um eyjarnar. Landið hefur meira en 2.500 eyjar, þar af 227 byggðar. Meginlandið og eyjarnar einkennast af fjöllum og óreglulegri og bröttri strandlengju. Tæplega helmingur landsins samanstendur af hrjóstrugum fjöllum með kjarri og grasi. Fjórðungur landsins er ræktað land en fimmtungur skógur. Hæsta fjall landsins, Olympos, er í 2917 metra hæð yfir sjávarmáli. Landið hefur dæmigert Miðjarðarhafsloftslag með mildum og rigningarríkum vetrum og heitum, þurrum sumrum.

Vegna heits loftslags er landið mjög viðkvæmt fyrir þurrkum, skógareldum og jarðvegseyðingu. Jarðskjálftar verða reglulega. Stærstu umhverfisáskoranirnar eru vatns- og loftmengun af völdum mannlegra athafna.

Saga

Svæðið sem í dag er Grikkland hefur verið byggt af mönnum í mörg þúsund ár. Fyrsta landbúnaðarfélagið í Grikklandi varð til um 7000 f.Kr. Sögu grískumælandi þjóða má rekja til um 1600 f.Kr.

Tímabilið á milli 800 og 350 f.Kr. er þekkt sem grísk fornöld og er oft heiðruð sem vagga evrópskrar menningar. Vegna ófærðar náttúrunnar og hinna mörgu eyja urðu til lítil sjálfstæð borgríki. Saman þróuðu borgríkin menningu, stjórnmál, heimspeki og vísindalegar nýjungar sem lágu til grundvallar flestum evrópskum samfélögum og menningu. Lýðræði sem stjórnarform á uppruna sinn í meira en 400 ár f.Kr. í Grikklandi. Hugtakið er dregið af gríska orðinu dêmokratia, sem þýðir alþýðustjórn.

Eftir ótal ára stríð milli borgríkjanna urðu grísku löndin háð fjölda stærri heimsvelda. Má þar nefna Makedóníu, Rómaveldi, Býsansveldi og Ottómanaveldi. Árið 1830 var Grikkland viðurkennt sem sjálfstætt ríki. Heimsstyrjöldinni síðari fylgdi blóðugt borgarastyrjöld sem stóð frá 1946 til 1949. Árið 1967 var stofnað hernaðareinræði áður en það hrundi árið 1974. Sama ár var lýðræði tekið upp og konungsveldið afnumið.

Grikkland hefur verið aðili að NATO síðan 1951 og ESB síðan 1981. Grikkland er einnig aðili að SÞ og sérstökum samtökum SÞ, þar á meðal Alþjóðabankanum.

Samfélag og pólitík

Grikkland er þingbundið lýðveldi þar sem forsætisráðherra fer með ríkisstjórnina og forsetinn er þjóðhöfðingi. Forsetinn er kjörinn af þinginu og hefur aðallega hátíðlegt hlutverk. Landinu er stjórnað á lýðræðislegan hátt og tjáningarfrelsi er virt. Engu að síður er spilling meðal yfirvalda útbreitt vandamál.

Frá alþjóðlegu fjármálakreppunni árið 2008 hafa grísk stjórnmál einkennst af mikilli félagslegri, pólitískri og efnahagslegri ólgu. Það hvernig stjórnmálamenn tóku á kreppunni leiddi til mikils vantrausts í garð yfirvalda. Fyrir kreppuárin var vel þróað velferðarkerfi í Grikklandi. Eftir kreppuna hafa félagslegar bætur verið undir miklu álagi. Atvinnuleysi er mjög mikið og lífeyrisgreiðslur hafa verið skertar verulega. Niðurskurðarstefnan sem ESB skipaði landinu að framfylgja leiddi einnig til verulegrar andstöðu við sambandið.

Frá flóttamannakreppunni árið 2015 hefur Grikkland verið í miðju flóttamannastraumsins. Þetta hefur verið krefjandi fyrir hið þegar veikt ríkisapparat í landinu. Bæði grískir íbúar og flóttamennirnir hafa þjáðst við krefjandi aðstæður. Samskiptin við nágrannaríkið Tyrkland eru spennuþrungin vegna átakanna á Kýpur og ágreinings um landamæri í Eyjahafi.

Efnahagur og viðskipti

Árið 2001 gekk Grikkland inn í evrusamstarfið. Þremur árum síðar varð ljóst að landið uppfyllti í raun og veru aldrei fjárhagslegar kröfur til aðildar. Í desember 2009 varð ljóst að landið hafði einnig safnað upp miklum fjárlagahalla og gífurlegum þjóðarskuldum. Þetta leiddi landið inn í sögulega efnahagskreppu sem reyndi á allt evrusamstarfið. Landið neyddist til að fá stór björgunarlán frá ESB gegn því að skuldbinda sig til margvíslegra fjárhagslegra skilyrða, svo sem sparnaðar og umbóta á vegum hins opinbera. Efnahagur landsins er í vexti um þessar mundir en búist er við að það muni líða nokkra áratugi þar til það nái sér að fullu eftir kreppuárin.

Þjónustugeirinn er mikilvægasta atvinnugreinin í Grikklandi og er um 80 prósent af vergri landsframleiðslu landsins. Ferðaþjónusta er sérstaklega mikilvæg fyrir landið og þau eru meðal fjölsóttustu landa heims. Aðrar mikilvægar atvinnugreinar eru iðnaður og landbúnaður. Mikilvægustu útflutningsvörur Grikklands eru textílvörur, ávextir og grænmeti, olíuvörur, vín og tóbak. Landið er með viðskiptahalla þar sem innflutningur á hráolíu og olíuvörum er mjög mikill.