Hondúras

Landafræði

Hondúras er næststærst meðal Mið-Ameríkuríkja. Landið nær yfir stór fjallasvæði frá landamærum Níkaragva í suðaustri til landamæra El Salvador í suðvestri. Meira en helmingur landsvæðisins er hærra en 900 metrar yfir sjávarmáli. Hæsti punkturinn er Cerro las Minas, sem er í 2.649 metra hæð yfir sjávarmáli.

Við strendur er loftslag suðrænt. Inn til landsins er þurrara og svalara. Hitastigið er stöðugt og breytist aðeins eftir hæð.

Landið er þekkt fyrir náttúrulega fjölbreytileika og hefur fjölda tegunda spendýra, þar á meðal hyljarapa, beltisdýr, maurafugla, naflasvín og tapíra. Meðal kattadýra eru puma og jagúar. Hondúras hefur einnig meira en 700 mismunandi fuglategundir.

Landið er orðið fyrir miklum fellibyljum og flóðum. Í norðausturhluta landsins eru regnskógar, sem eru í hættu vegna skógarhöggs og stækkunar landbúnaðarsvæða. Eyðing skóga eykur einnig hættuna á jarðvegseyðingu. Stærsta ferskvatnslind landsins, Lake Yojoa, hefur lengi verið menguð af námuvinnslu og landbúnaði. Frá árinu 2010 hafa stjórnvöld gert ráðstafanir til að hreinsa þessa náttúruminja.

Loftslagsbreytingar í Hondúras eru mikil áskorun og er eitt af þeim löndum sem verða fyrir mestu. Búist er við að tíðni náttúruhamfara, eins og flóða, aurskriða, hitabeltisstorma og fellibylja, aukist eftir því sem loftslagsbreytingar ágerast.

Saga

Hondúras var snemma byggð af ýmsum frumbyggjum. Mayamenningin settist að í vesturhluta Hondúras og þróaði meðal annars háþróaða stærðfræði og tímareikninga. Maya áttu sína "hámenningu" í borginni sem nú heitir Copán. Kristófer Kólumbus kom árið 1502 og innan fárra áratuga var Hondúras innlimað í spænska heimsveldið. Frá 1570 var landinu stjórnað frá Gvatemala ásamt öðrum spænskum nýlendum. Þessi lönd mynduðu laust sambandsríki eftir að þau urðu sjálfstæð frá Spáni á 1820. Samstarfið stóð þó ekki lengi og árið 1838 varð Hondúras sjálfstætt lýðveldi.

Frjálslyndir og íhaldsmenn hafa síðan skiptst á að vera í stjórnarandstöðu og í stöðu. Að stuttu tímabili undanskildu (1957-1963) hefur öll nútímasaga landsins einkennst af herstjórn. Þetta þrátt fyrir að Hondúras færðist yfir í borgaralegt yfirráð árið 1982. Tilraun til að aðskilja borgaralegt og hernaðarlegt vald sem hófst á tíunda áratugnum bar ekki árangur, þegar forseti landsins var steypt af stóli í öðru valdaráni hersins árið 2009.

Samfélag og pólitík

Samkvæmt stjórnarskránni frá 1982 er Hondúras lýðræðisríki þar sem forsetinn hefur framkvæmdarvald, þingið hefur löggjafarvald og dómstólar með dómsvald. Engu að síður hefur forsetinn meira vald en stjórnarskráin segir til um og mest af löggjöfinni kemur frá forsetanum. Forsetinn er bæði þjóðhöfðingi og þjóðhöfðingi og er kosinn á fjögurra ára fresti með beinni kosningu. Áhrif hersins halda áfram að móta stjórnmál í landinu. Bæði á meðan og eftir valdaránið árið 2009 hefur Hondúras gengið í gegnum nokkrar pólitískar kreppur þar sem forsetinn, þingið og dómstólar hafa átt í átökum sín á milli. Allt frá upphafi 20. aldar hafa hægri flokkarnir tveir, Frjálslyndi flokkurinn og Þjóðfylkingin, verið ráðandi í stjórnmálum. Á undanförnum áratugum hafa nokkrir smærri flokkar haslað sér völl og verið kosnir á landsfund. Árið 2022 varð Xiomara Castro fyrsti kvenkyns forseti landsins.

Eins og víða annars staðar í heiminum einkennist réttarkerfið af spillingu og refsileysi fyrir elítuna. Prent- og tjáningarfrelsi er takmarkað og landið er eitt það hættulegasta í heiminum fyrir aðgerðarsinna og blaðamenn. Samfélagið einkennist af klíkuglæpum og ofbeldi og landið hefur nokkrum sinnum verið útnefnt hættulegasta land heims sem er ekki í stríði.

Konur og stúlkur þjást einnig sérstaklega af kynbundnu ofbeldi, þar á meðal á heimilum. Talið er að ein kona hafi látið lífið á 28 klukkustunda fresti í Hondúras árið 2022.

Innflutningur til Hondúras er flókið fyrirbæri sem hefur verið mikilvæg uppspretta fólksfjölgunar og menningarbreytinga í gegnum stóran hluta sögu landsins. Árið 2020 var palestínska innflytjendasamfélagið í Hondúras næststærst í Rómönsku Ameríku, með um 280.000 konur, karla og börn. Samkvæmt upplýsingum frá Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna er í Hondúras aukinn straum fólks sem ferðast til landsins og árið 2023 munu 400.115 flóttamenn hafa farið um Hondúras (og þeir koma venjulega frá löndum í Suður- og Mið-Ameríku), sem er meira en tvöfalt fleiri en fólks sem ferðaðist um Hondúras árið 2022. Meira en 250.000 hafa verið á vergangi innanlands í Hondúras, vegna ofbeldis í landinu á árunum 2004 til 2018. Hundruð þúsunda hafa reynt að ferðast til Bandaríkjanna til betra lífs, jafnvel þótt Bandaríkin hér gerðu þetta erfiðara og erfiðara, með strangara landamæraeftirliti. Talið er að 300 konur, karlar og börn, yfirgefi Hondúras á hverjum degi.

Hondúras var eitt þeirra landa sem stofnuðu SÞ árið 1945. Þau eru einnig aðili að fjölda sérstofnana SÞ og alþjóðlegum samtökum eins og Alþjóðaviðskiptastofnuninni (WTO).

Efnahagur og viðskipti

Lengi vel var Hondúras algjörlega háð útflutningstekjum af bananum, en einnig kaffi. Árið 1998 varð landið fyrir barðinu á fellibylnum Mitch sem eyðilagði 70 prósent af bananaplantekjunum og stórum hluta kaffiframleiðslunnar. Efnahagslífið varð fyrir miklu áfalli, en jafnaði sig smám saman með mikilli aðstoð erlendis frá. Viðskiptahömlun nágrannalandanna eftir valdaránið árið 2009, sem og alþjóðlega fjármálakreppan, leiddi til enn einnar efnahagssamdráttar.

Í dag eru einkum bandarískar verksmiðjur með stóran hluta útflutnings. Verksmiðjurnar eru staðsettar á skattfrjálsum svæðum og eru Bandaríkin mikilvægasta viðskiptaland landsins. Þjónustugreinar eru meirihluti atvinnulífsins í landinu. Peningar sem útlendingar í Hondúras senda heim til fjölskyldna sinna eru einnig mikilvægir fyrir efnahagslífið.

Meira en helmingur þjóðarinnar býr við fátækt - og þeir sem búa á landsbyggðinni, sem og frumbyggjar og þeir sem eru af afrískum uppruna verða sérstaklega fyrir barðinu á ójöfnuði og mismunun.