Ísland

Síðast uppfært: 03.12.2024

Ísland er eldvirk eyja í Norður-Atlantshafi sem er þekkt fyrir jarðvarma og sérstætt náttúrufar. Árið 2008 skall alþjóðafjármálakreppan hart á Íslandi.

Fáni

Efnisyfirlit

Helstu tölur og staðreyndir

Höfuðborg:	Reykjavík
Þjódernishópar:	Íslendingar
Tungumál:	Íslenska, enska, önnur norræn tungumál, þýska
Trúarbrögð:	Kristnir 94%, aðrir /ekkert/óskilgreint 6%
Sjtórnarform:	Lýðveldi
Verg landsframleiðsla á hvern íbúa:	69 081 PPP$

Landafræði

Nærri tíundi hluti Íslands er þakinn jöklum. Landið er hálent og jöklar eru víða í hæstu fjöllum. Láglendi er einkum með ströndum fram og þar eru margir firðir. Ísland liggur á mörkum tveggja jarðskorpufleka á Mið-Atlantshafshryggnum. Þá rekur jafnt og þétt hvorn frá öðrum og upp í jarðskorpuna berst kvika. Vegna þessa er fjöldi virkra eldstöðva í landinu og jarðhiti er víða í jörðu. Að jafnaði verður eldgos á Íslandi að minnsta kosti fimmta hvert ár. Eyjan Surtsey myndaðist til dæmis í gosi suður af landinu á árunum 1963–1967. Ísland liggur skammt suður af heimskautsbaug, en hlýsjór sem berst með Golfstraumnum gerir loftslagið tiltölulega milt. Sumrin eru svöl, en vetur mildir og hafís liggur sjaldan við strendur landsins.

Saga

Áður en norrænir menn settust að á Íslandi um 870, er talið að þar hafi verið írskir munkar. Árið 930 var stofnað til almenns löggjafar- og dómþings (Alþingi) á Þingvöllum. Kristni var lögtekin nærri árinu 1000. Ísland var sjálfstætt ríki til ársins 1262 þegar það var sameinað Noregi. Í lok 15. aldar urðu Ísland og Noregur hluti af Danmörku með Kalmarsambandinu. Undir lok 19. aldar fluttust margir Íslendingar til Bandaríkjanna og Kanada. Um svipað leyti efldist frelsishreyfing landsmanna og árið 1874 fékk landið eigin stjórnarskrá úr hendi Danakonungs. Landið hlaut fullveldi árið 1918. Bretar hernámu Ísland í seinni heimsstyrjöldinni og Bandaríkjamenn tóku svo við. Þjóðverjar höfðu hernumið Danmörku og Ísland var álitið mjög mikilvægt hernaðarlega. Árið 1944 lýstu Íslendingar svo yfir fullu sjálfstæði. Gert var samkomulag við Bandaríkjamenn um að þeir tækju að sér varnir landsins. Þeir reistu herstöð á Keflavíkurflugvelli og voru þar til ársins 2006.

Samfélag og stjórnmál

Ísland er lýðveldi. Æðsti þjóðhöfðingi þess er forseti. Hann hefur lítil pólitísk völd, en er sameiningartákn þjóðarinnar. Samkvæmt stjórnarskrá Íslands frá 1944 er þingbundin ríkisstjórn í landinu, byggð á lýðræðislegum kosningum og fjölflokkakerfi. Forsætisráðherra fer fyrir ríkisstjórninni í umboði forsetans og tilnefnir aðra ráðherra. Íslenska þjóðþingið kallast Alþingi. Þar sitja 63 þingmenn. Hægt er að rekja sögu Alþingis til 930, þó það hafi lagst af um árabil á fyrri hluta 19. aldar. Í landinu er gott velferðarkerfi með ókeypis grunnmenntun, góðri heilbrigðisþjónustu og góðu almannatryggingakerfi.

Lífskjör

3 / 169

HDI-lífskjör Ísland

Ísland er númer 3 af 169 löndum á lífskjaralista SÞ (HDI) yfir mannlega þróun.

HDI - Lífskjaralisti Sþ

Hagkerfi og viðskipti

Ísland er eitt af ríkustu löndum heims. Efnahagur landsins byggist á vinnslu sjávarafurða (um 40% útflutningstekna), stóriðju, einkum áliðnaði (um 40% útflutningstekna) og þjónustustarfsemi. Undir lok síðustu aldar hófu stjórnvöld markvísa einkavæðingu fjármálakerfisins. Fyrirtæki í ríkiseigu voru seld og bankar einkavæddir. Fjármálageirinn óx hratt og stærstu bankarnir sóttu á erlenda markaði. Hagvöxtur landsins óx gífurlega og varð velta bankanna 12 sinnum meiri en verg landsframleiðsla, þegar mest varð fyrir fjármálakreppuna, og erlend lán sömuleiðis margfalt meiri. Bankarnir tóku há erlend lán til að fjármagna eigin lánveitingar. Þegar fjármálakreppan skall á af fullum þunga í október 2008 urðu þrír stærstu bankarnir gjaldþrota nánast á sama tíma. Ríkið tók við rekstri þeirra í von um að koma á stöðugleika í efnahagslífinu. Mörg íslensk fyrirtæki hafa einnig orðið gjaldþrota, íslenska krónan hefur fallið gríðarlega í verði og atvinnuleysi aukist. Ísland er fyrst Norðurlanda til að fá lán frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum upp á 2,1 milljarða dollara. Ísland hefur einnig í fyrsta sinn sótt um aðild að Evrópusambandinu. Vegna mikils mannauðs og verðmætra náttúruauðlinda ríkir bjartsýni á að landið muni ná sér upp úr öldudalnum og ná fyrri styrk.

Tölfræði

Á þessari síðu er gildi fyrir landið Ísland fyrir allar mælistikur (frá því ári sem síðast barst). Þú getur auðveldlega borið þessi gildi saman við gildi frá öðru ríki. Sjá vísir