Mósambík

Síðast uppfært: 21.09.2023

Mósambík er land í suðurhluta Afríku sem liggur að Suður-Afríku, Eswatini og Simbabve í vestri og Sambíu, Malaví og Tansaníu í norðri. Landið fékk sjálfstæði 1975, eftir vopnaða baráttu, og var í bandalagi við Sovétríkin á tímum Kalda stríðsins. Árið 1982 hófst borgarastyrjöld sem stóð til 1992. Mósambík er frá 1995 hluti af breska samveldinu þótt það hafi ekki verið bresk nýlenda, heldur portúgölsk. Þeir hafa einnig langa strönd í átt að Indlandshafi í austri. Vissir þú að landið hefur verið byggt í að minnsta kosti 10.000 ár? Á þessari síðu finnur þú allt sem þú ættir að vita um Mósambík.

Fáni

Efnisyfirlit

Helstu tölur og staðreyndir

Höfuðborg:	Maputo
Þjóðernishópar:	Afríkubúar 99% (Makhuwa, Tsonga, Leweh, Sena og fleiri), mestizos 0,8%, aðrir (Evrópubúar, Indverjar, Pakistanar og Kínverjar) 0,2% (2017)
Túngumál:	Makua 26,1%, portúgalska (opinber) 16,6%, Tsonga 8,6%, Nyanja 8,1%, Sena 7,1%, Lewe 7,1%, Chuwabo 4,7%, Ndau 3,8%, Tswa 3,8%, önnur mósambísk tungumál,% 110,8% önnur mósambísk tungumál , ótilgreint 1,8% (2017)
Trúarbrögð:	Kaþólskir 27,2%, múslimar 18,9%, kristnir zíonistar 15,6%, mótmælendur 15,3%, anglíkanar 1,7%, aðrir 4,8%, enginn 13,9%, ótilgreint 2,5% (2017)
Íbúafjöldi:	33 897 354 (2023)
Stjórnarform:	Lýðveldi
Svæði:	786 380 km²
Gjaldmiðill:	Mósambískt metical
Verg landsframleiðsla á hvern íbúa:	1 468 PPP$
Þjóðhátíðardagur:	25. júní

Landafræði

Næstum helmingur Mósambík er lágt strandlandslag, sem rís upp á hásléttu í vestri. Hæstu fjöllin eru hér, á landamærum Simbabve. Mikilvægustu árnar eru Zambezi, sem rennur í Indlandshaf, Limpopo í suðri, Save inn í landið og Lugenda í norðri. Stærsta stöðuvatn landsins er Njassavatn við vesturlandamærin. Jarðvegurinn umhverfis árnar er frjósamur.

Í norðri er rakt og suðrænt loftslag en í suðri er sólríkt og rigningarlítið yfir þurru savannunum. Regntímabilið er frá október til mars og er meðalhitinn allt að 30 gráður, að svölu hálendinu undanskildu. Það sem eftir er árs er þurrt og um 20 stiga hiti.

Landið hefur orðið fyrir bæði þurrkum og flóðum. Eyðing skóga er einnig umhverfisvandamál, sem versnar flóð vegna þess að vatnið er ekki tekið upp af jörðu. Umfangsmikil uppgræðsluverkefni hafa hjálpað til við að hægja á eyðingu skóga. Annað vandamál er aðgengi að hreinu vatni. Þótt landið búi yfir ríkulegu dýralífi eru nokkrar tegundir í útrýmingarhættu, svo sem svarti nashyrningurinn og nokkrar hvalategundir.

Saga

Fyrstu íbúar Mósambík voru líklega San fólk. Íbúar dagsins í dag eru aðallega komnir af Bantú innflytjendum sem komu að norðri á milli áranna 0 og 500 e.Kr. Þegar portúgalski siglingamaðurinn Vasco da Gama kom til Mósambík árið 1498 höfðu arabískar viðskiptabyggðir verið þar í nokkrar aldir. Portúgal náði smám saman yfirráðum yfir Mósambík og gullviðskiptum þar og allt landið var undir Portúgal um 1920.

Eftir seinni heimsstyrjöldina voru margar evrópskar nýlendur frelsaðar en Portúgal hélt sínu. Andspyrnuhreyfingin "Frelimo" reis upp og árið 1964 hófst vopnað frelsisstríð í Mósambík. Eftir pólitískar breytingar í Portúgal og tíu ára stríð varð Mósambík sjálfstætt árið 1975.

Frelimo stofnaði sósíalískt eins flokks kerfi og tengdist Sovétríkjunum. Renamo var stofnað árið 1975 sem andspyrnuhópur hersins gegn Frelimo og fékk stuðning frá Ródesíu (Zimbabve í dag) og aðskilnaðarstefnunni í Suður-Afríku. Borgarastyrjöld geisaði frá 1977 til 1990 þegar aðskilnaðarstefnan í Suður-Afríku var veik. Friðarsamkomulag var undirritað tveimur árum síðar og fjölflokkakosningar með almennum kosningarétti voru kynntar árið 1994.

Vistfræðileg fótspor

0,5

jarðarkúlur Mósambík

Ef hver einasta manneskja á jörðinni ætti að hafa sömu neyslu og meðalmannfjöldi í Mósambík, þá þyrftum við 0,5 jarðar.

Vistfræðileg fótspor

Samfélag og pólitík

Mósambík er einingalýðveldi. Forsetinn er þjóðhöfðingi og þjóðhöfðingi, kosinn til fimm ára með möguleika á endurkjöri einu sinni. Forsetinn er einnig æðsti yfirmaður hersins og skipar forsætisráðherra. Forsætisráðherra hefur ráðgefandi hlutverk gagnvart forseta. Löggjafarvaldið er þingið sem hefur 250 þingmenn.

Síðan 1994 hefur verið haldið frjálsar kosningar í landinu en kosningasvik eru vandamál. Spilling er útbreidd bæði í dómskerfinu og annars staðar í samfélaginu. Stjórnmál landsins einkennast af stjórnmálaflokkunum Frelimo og Renamo. Frelimo hefur stjórnað síðan ríkið varð sjálfstætt. Landið er ekki talið lýðræðislegt en stjórnmálaástandið er talið stöðugt.

Í frelsisstríðinu (1964-75) og borgarastríðinu sem fylgdi í kjölfarið var mörgum jarðsprengjum komið fyrir í Mósambík. Flóð og stormar dreifa námunum yfir næstum 70 prósent landsins. Nokkur þúsund hafa verið drepin í kjölfarið. Árið 2015 var síðasta náman af 170.000 loksins fjarlægð.

Lífskjör

162 / 169

HDI-lífskjör Mósambík

Mósambík er númer 162 af 169 löndum á lífskjaralista SÞ (HDI) yfir mannlega þróun.

HDI - Lífskjaralisti Sþ

Efnahagur og viðskipti

Mósambík er meðal fátækustu landa heims. Stríðin voru hrikaleg fyrir efnahagslífið en síðan um miðjan tíunda áratuginn hefur hagkerfið vaxið mjög. Mósambík hefur verið með einna mesta vaxtarhraða í Afríku og mikil þróun hefur átt sér stað í menntun og heilsu.

Yfirvöld reyna að tryggja vöxt með nýjum efnahagsumbótum, erlendri fjárfestingu, auk þess að greiða fyrir greinum eins og landbúnaði, samgöngum og ferðaþjónustu. Stórir hlutar íbúa landsins lifa af landbúnaði og Mósambík er meðal frjósamustu landa heims þar sem um helmingur landsins er ræktað land. Landið hefur einnig efnahagslega möguleika í því að vera ríkt af gasi og steinefnum.

Þrátt fyrir stöðugan hagvöxt er Mósambík enn í hópi þeirra landa í heiminum sem koma verst út á mannþróunarvísitölu SÞ. Yfir 50 prósent íbúanna búa við mikla fátækt. Mósambík er háð aðstoð frá öðrum löndum.

Tölfræði

Á þessari síðu er gildi fyrir landið Mósambík fyrir allar mælistikur (frá því ári sem síðast barst). Þú getur auðveldlega borið þessi gildi saman við gildi frá öðru ríki. Sjá vísir