Níkaragva

Síðast uppfært: 01.02.2021

Níkaragva er land í Mið-Ameríku sem liggur að Hondúras í norðri og Kosta Ríka í suðri. Karabíska eyjarnar Islas de Maiz, Cayos Miskitos og Cayos Perlas tilheyra Níkaragva. Vissir þú að um 25 prósent landsins samanstanda af skógi og yfir 10.000 ferkílómetrar af frumskógi? Á þessari síðu finnur þú allt sem þú ættir að vita um Níkaragva.

Fáni

Efnisyfirlit

Helstu tölur og staðreyndir

Höfuðborg:	Managua
Þjóðernishópar:	Evrópskir+frumbyggjar (mestizo) 69%, evrópskur uppruna 17%, afrískur uppruna 9%, frumbyggjar 5%
Túngumál:	Spænska (opinber) 95,3%, Miskito 2,2%, Mestizo 2%, annað 0,5% (2005)
Trúarbrögð:	Rómversk-kaþólskir 50%, mótmælendur 33,2%, annað 2,9%, ótilgreint 13,2%, ekkert 0,7% (2017)
Íbúafjöldi:	7 046 310 (2023)
Stjórnarform:	Lýðveldi
Svæði:	130 370 km²
Gjaldmiðill:	Níkaragva Córdoba
Verg landsframleiðsla á hvern íbúa:	6 875 PPP$
Þjóðhátíðardagur:	15. september

Landafræði

Níkaragva er stærsta land Mið-Ameríku með strandlengjur bæði við Kyrrahafið og Karíbahafið. Keðja nokkurra virkra eldfjalla teygir sig frá norðvestri niður í átt að Níkaragvavatni, sem er stærsta stöðuvatn Mið-Ameríku.

Innanrýmið samanstendur af skógi vaxið hásléttu að hluta og frjósömum dölum. Austurland er þakið breiðri strandsléttu með lónum, ströndum og ám þar sem rignir mikið. Loftslagið í Níkaragva er suðrænt og hitastigið lítið breytilegt, en landið verður fyrir miklu aftakaveðri. Haustið 2020 var metfjöldi hitabeltishverfa í landinu og ollu tveir þeirra miklu tjóni (Eta og Iota).

Austursvæðið inniheldur stærsta regnskóga sem eftir er í Mið-Ameríku. Hins vegar minnkar það hratt. Um 75 prósent af upprunalega skóginum hafa verið höggvin til búskapar. Að minnsta kosti helmingur skógareyðingar hefur átt sér stað á síðustu 60 árum. Aðgengi að hreinu drykkjarvatni er slæmt vegna mengunar. Varnarefni sem notuð eru á ávaxta- og bómullarplöntum síðan 1970 hafa stuðlað að alvarlegum heilsufarsvandamálum margra starfsmanna.

Saga

Ýmsar frumbyggjar bjuggu í Níkaragva áður en spænskir nýlenduherrar komu á 1520. Austurhluti landsins var aldrei nýlendur af Spáni, heldur enskum sjóræningjum og kaupmönnum sem komust í samband við íbúa svæðisins. Níkaragva var hluti af spænsku nýlendunni Gvatemala til 1821 og varð sjálfstætt lýðveldi árið 1838.

Í upphafi 20. aldar braust út borgarastyrjöld í Níkaragva þar sem Somoza-fjölskyldan tók völdin með valdaráni árið 1936. Stjórn Somoza, studd af Bandaríkjunum, stjórnaði Níkaragva í gegnum hernaðareinræði sem skapaði óánægju og stjórnarandstöðu. Spillt meðhöndlun stjórnarhersins á endurreisninni eftir jarðskjálfta árið 1972 olli nýju borgarastyrjöld í landinu. Þjóðfrelsisfylking sandinista (Sandinistas), sem háði skæruhernað gegn Somoza-stjórninni, fékk þannig aukið fylgi meðal íbúa.

Sandinistar steyptu Somoza-stjórninni af stóli og tóku við stjórnarvöldunum árið 1979. Þeir höfðu sósíalíska hugmyndafræði, sem stuðlaði að því að Bandaríkin töldu þá óvini sína. BNA studdu því herhópinn Contras í nýjum áfanga borgarastríðsins (1979-1990). Contras stefndu að því að steypa sandinistastjórninni af stóli og starfaði frá bækistöðvum í nágrannaríkinu Hondúras. Árið 1986 úrskurðaði Alþjóðadómstóllinn í Haag að Bandaríkin hefðu brotið alþjóðalög með því að styðja Contras. Eftir tvo vopnahléssamninga (1988 og 1990) lauk borgarastyrjöldinni. Órói og ofbeldi héldu áfram að einkenna tíunda áratuginn. Landinu er nú stjórnað af hinum einræðisríka leiðtoga Sandinista, Daniel Ortega, sem sigraði í fyrstu kosningunum árið 1985, en hann hefur verið við völd óslitið síðan 2007. Einræðislegur stjórnarhættur Ortega hefur leitt til mótmæla. Vorið 2018 voru götumótmæli harðlega beitt af yfirvöldum þar sem nokkrir létu lífið.

Vistfræðileg fótspor

0,8

jarðarkúlur Níkaragva

Ef hver einasta manneskja á jörðinni ætti að hafa sömu neyslu og meðalmannfjöldi í Níkaragva, þá þyrftum við 0,8 jarðar.

Vistfræðileg fótspor

Samfélag og pólitík

Samkvæmt stjórnarskránni er Níkaragva lýðræðislegt lýðveldi en í reynd er því stjórnað af einræðislegum leiðtoga. Ortega lét breyta stjórnarskránni árið 2014, þannig að hún gerir forsetanum kleift að vera í framboði í nokkrum kosningum í röð. Hann getur því verið forseti ævilangt.

Ortega fær harða gagnrýni á alþjóðavettvangi fyrir gróf mannréttindabrot. Landið er nú í pólitískri og efnahagslegri kreppu. Freedom House flokkar Níkaragva sem „ekki frjálst“ land og í mars 2020 greindu Sameinuðu þjóðirnar frá því að meira en 100.000 manns hafi flúið landið síðan ólgan hófst árið 2018.

Níkaragva er lágtekjuland. Á sama tíma er landið stéttaskipt og íhaldssamt. Fóstureyðingar eru ólöglegar og samkynhneigð var aðeins leyfð árið 2007. Heimilisofbeldi og kynferðislegt ofbeldi gegn stúlkum og konum er mikið vandamál. Samskiptin við nágrannaríkið Kosta Ríka eru spennuþrungin vegna landamæradeilna.

Lífskjör

115 / 169

HDI-lífskjör Níkaragva

Níkaragva er númer 115 af 169 löndum á lífskjaralista SÞ (HDI) yfir mannlega þróun.

HDI - Lífskjaralisti Sþ

Efnahagur og viðskipti

Níkaragva hefur glímt við bágt efnahagslíf, að miklu leyti vegna mikilla varnarmálaútgjalda í borgarastyrjöldinni. Landbúnaður er hornsteinn atvinnulífsins, þó að iðnaðargeirinn og ferðaþjónustan hafi vaxið undanfarin ár. Landið er háð fáum landbúnaðarvörum og er því mjög viðkvæmt fyrir sveiflum í hrávöruverði á heimsmarkaði. Til dæmis leiddi verðlækkun á kaffi árið 2001 til aukins atvinnuleysis og fátæktar hjá bændum í Níkaragva.

Þriðjungur vinnufærra starfar í frumatvinnugreinum sem standa undir útflutningsvörum. Landið flytur meðal annars út nautakjöt, kaffi, tóbak og banana. Bandaríkin eru áfram mikilvægasta viðskiptalandið.

Auðlindir og tekjur eru ójafnt dreift, atvinnuleysi er mikið og landið er háð erlendri aðstoð. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) krafðist aðhalds í opinberum útgjöldum til að veita fjárhagslegan stuðning. Þess vegna hefur Níkaragva einkavætt ríkisfyrirtæki.

Tölfræði

Á þessari síðu er gildi fyrir landið Níkaragva fyrir allar mælistikur (frá því ári sem síðast barst). Þú getur auðveldlega borið þessi gildi saman við gildi frá öðru ríki. Sjá vísir