Niue

Landafræði

Niue er lítið eyríki í Kyrrahafinu og er ein stærsta kóraleyja heims. Landslagið samanstendur af bröttum kalksteinsbjörgum meðfram ströndinni, þar sem eitt miðhálendi rís í um 60 metra hæð yfir sjávarmáli. Eyjan er að mestu þakin suðrænum skógum og á strandsvæðum eru ótal kalksteinshellar. Lítið ræktanlegt land er þar sem mikið af jarðvegi hefur mikla náttúrulega geislavirkni. Eyjan er umkringd samfelldu kóralrifi, með stærra opi fyrir skipaumferð á vesturströndinni. Loftslagið á Niue er hitabeltisheitt og rakt allt árið um kring og það rignir mest frá nóvember til apríl. Eyjaþjóðin er sjálfstjórnarsvæði sem tilheyrir Nýja Sjálandi, en þau liggja sitt hvoru megin við alþjóðlegu dagsetningarlínuna. Þetta þýðir að tímamunurinn á milli ríkjanna tveggja er 23 klukkustundir á veturna og 24 klukkustundir á sumrin.

Vegna suðrænnar staðsetningar er eyjan mjög viðkvæm fyrir fellibyljum. Árið 2004 eyðilagði stormurinn „Heta“ flesta innviði eyjarinnar, byggingar, matvöruverslanir, ræktanlegt land og kóralrif. Hefðbundin slægjabúskapur hefur einnig leitt til taps á frjósömum jarðvegi, sem er eldra form matvælaframleiðslu þar sem þú brennir gróðursvæði og notar það síðan til landbúnaðar. Niue er mjög viðkvæmt fyrir loftslagsbreytingum, þar sem hækkun sjávarborðs og öfgafyllri hitabeltisbylur geta valdið skemmdum á vatnsveitu, fæðuöryggi, innviðum og umhverfi.

Saga

Niue var byggð á 9. öld af samóskum sjómönnum. Á 16. öld er gert ráð fyrir að stríðsmenn frá Tonga hafi einnig sest að á eyjunni. Að venju var eyjunni stjórnað af ýmsum ættum og höfðingjum, áður en konungsstjórn var tekin upp á 18. öld eftir áhrif frá Samóa. Fyrsti Evrópubúi til að uppgötva eyjuna var breski sjóskipstjórinn James Cook árið 1774. Eftir að íbúar eyjunnar réðust á Cook gat hann ekki lent og gaf eyjunni því nafnið 'Savage Island'. Þökk sé nafni hennar þorðu mjög fáir Evrópubúar að heimsækja eyjuna árin á eftir.

Um miðjan 1800 fóru breskir trúboðar að koma til eyjunnar og með nærveru þeirra jukust evrópsk áhrif. Árið 1887 reyndi Fata-a-iki konungur Niue að framselja völdin til Bretlands, þar sem hann óttaðist aðra miskunnarlausari nýlenduherra. Umsóknin var aðeins samþykkt árið 1900, en þegar árið eftir innlimaði Nýja Sjáland eyjuna. Stjórnarskrá Nýja Sjálands frá 1974 gaf Niue sjálfstjórn og sama ár kusu íbúar eyjunnar sjálfstæði. Meirihlutinn kaus að eyjan yrði áfram sjálfstætt ríki sem tengist Nýja Sjálandi.

Samfélag og pólitík

Niue er með þingbundið stjórnmálakerfi þar sem ríkisstjórn undir forsæti forsætisráðherra fer með framkvæmdavaldið. Forsætisráðherra og ríkisstjórn eru ákvörðuð af þjóðkjörnu þingi. Landið hefur enga stjórnmálaflokka og frambjóðendur gefa kost á sér sem óháðir fulltrúar. Eyríkið er með samstarfssamning við Nýja-Sjáland sem byggir á því að landið sjálft ákveður innanríkismál en Nýja-Sjáland fer með utanríkismál og varnir landsins. Allir íbúar Niue hafa sjálfkrafa nýsjálenskan ríkisborgararétt. Með samstarfssamningnum við Nýja-Sjáland er formlegur þjóðhöfðingi í Niue breski konungurinn, sem á fulltrúa á eyjunni í gegnum staðbundinn fulltrúa Nýja-Sjálands.

Mikilvægasta pólitíska málið í Niue er fjöldaflóttinn frá eyjunni. Undanfarin 20 ár hefur íbúum fækkað um helming vegna brottflutnings til Nýja Sjálands og lækkandi fæðingartíðni. Óttast er að landið missi sjálfstæði sitt, tungu og menningu ef brottflutningur heldur áfram. Landið er ekki aðili að SÞ.

Niuebúar búa við tiltölulega há lífskjör miðað við önnur eyríki í Kyrrahafinu. Landið hefur grunn félagslegar velferðaráætlanir, svo sem ókeypis fæðubótarefni fyrir ung börn og lífeyri fyrir aldraða. Flestir hafa aðgang að hreinu drykkjarvatni, rafmagni og hreinlætisaðstöðu. Ofbeldi gegn konum er hins vegar útbreitt.

Efnahagur og viðskipti

Niue er lítið hagkerfi og er algjörlega háð stuðningi frá Nýja Sjálandi. Fámenning og samskiptaleysi við umheiminn gerir það að verkum að hagkerfið er vanþróað. Margir íbúanna eru starfandi í opinberri stjórnsýslu. Heimilin stunda gjarnan búskap til eigin neyslu en nokkuð af hunangi, vanillu, kókos og taró (rótargrænmeti) er framleitt til útflutnings. Aðrar tekjur koma frá ferðaþjónustu, bankaleyfum og sölu á netléninu '.nu'. Ferðaþjónusta er vaxandi atvinnugrein en höfn höfuðborgarinnar er of lítil til að rúma stór skemmtiferðaskip. Ferðamönnunum er því flogið inn frá Samóa sem gerir ferðamönnum dýrt og erfitt að komast til landsins.

Nú þegar veikburða efnahagur Niue hefur átt í erfiðleikum með að jafna sig frá því að fellibylurinn „Hetas“ geisaði árið 2004. Uppbyggingarvinnan tafði önnur bráðnauðsynleg þróunarverkefni. Eyðilegging bygginga og húsa leiddi einnig til þess að margir íbúar völdu að flytja til Nýja Sjálands í stað þess að endurbyggja hús sín. Þrátt fyrir veikburða efnahag og fólksfækkun varð Niue árið 2003 fyrsta landið í heiminum til að vera með fullkomlega þráðlaust landsnetkerfi.